نشست ادبیات و علوم انسانی برگزار شد؛ ماحوزی: افلاطون نشان می‌دهد که زیبایی دشوار است
رضا ماحوزی استاد فلسفه گفت: افلاطون در رساله هیپیاس بزرگ به ما نشان داده است که زیبایی دشوار است اما چرا. آیا فهم زیبایی تنها برای فیلسوف دشوار است یا اساسا فهم زیبایی برای هر کسی حتی هنرمند و مخاطب اثر هنری هم دشوار است؟
رضا ماحوزی در نشست ادبیات و علوم انسانی که روز گذشته در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد بیان کرد: امروزه در مطالعات حوزه‌های متعدد فلسفه‌های مضاف فلسفه از رویکرد تاریخی و کلاسیک خود فاصله گرفته و تحلیل‌ها و نظریه‌های خود را به‌صورت پسینی اراءه می‌دهد. بدین معنا که بر اساس اتفاقات و اعمال و افعالی که در حوزه موضوع مطالعه رخ می‌دهد تحلیل‌های فلسفی انجام می‌گیرد و فیلسوف روی همان کارها کار خود را آغاز می‌کند. به این معنا در تحلیل فلسفی آثار هنری نیز فیلسوف باید بداند یک هنرمند در عمل چگونه کار می‌کند و آن‌گاه تحلیل‌های خود را آغاز کند. این نکته در خصوص حوزه‌های فلسفه علم فلسفه اخلاق فلسفه فناوری و غیره هم صدق می‌کند.
وی ادامه داد: با وجود این نکته مفهوم مشترکی میان حوزه هنر و فلسفه وجود دارد که به ما اجازه می‌دهد درباره چیستی خود آن و نه صرفا فرآیند تولید یک اثر هنری با اصحاب هنر وارد گفتگو شویم. این مفهوم دشوار به زعم افلاطون «زیبایی» است. افلاطون در رساله هیپیاس بزرگ به ما نشان داده است که زیبایی دشوار است اما چرا. آیا فهم زیبایی تنها برای فیلسوف دشوار است یا اساسا فهم زیبایی برای هر کسی حتی هنرمند و مخاطب اثر هنری هم دشوار است؟
ماحوزی با اشاره به اینکه افلاطون در 4رساله به تفصیل زیبایی را شرح داده بیان کرد: افلاطون زیبایی را به‌عنوان هنر به بحث گذاشته است. به عقیده او هنر همچون سایر حرفه‌ها که هرکدام از موضوعی خاص برخوردارند موضوع خاص خود را دارد. موضوع هنر زیبایی است بدین معنا که هنر زیبایی را انعکاس می‌دهد. اثر هنری بدین معنا تولید زیبایی است. به تعبیر دیگر زبان هنر انعکاس زیبایی است.
وی اضافه کرد: در این تلقی زیبایی حقیقتی مستقل از آدمیان دارد که هنرمند تلاش می‌کند آن را در اثر هنری خود به زبان آورد. به تعبیر دیگر او تلاش می‌کند این زیبایی را در اثر هنری خود منعکس کند هرچند در این کار او در اندازه‌های اشیاء و اموری که در حدود آشکارسازی آن‌ها در اثر هنری خود است تغییراتی اعمال کند. از این منظر افلاطون مخالف ناتورالیسم خام و رءالیسم ساده است. هنرمند در انجام کار خود می‌تواند به شیوه‌های متعددی دست بزند تا زیبایی را به بهترین شکل ممکن در اثر خویش منعکس سازد خواه از راه تقلید و خواه از شیوه‌های دیگر.
ماحوزی اشاره کرد: هنرمند در این تلاش بر آن است تا امتیاز اثر هنری خود را نه از طریق آرایه‌ها و زینت‌های فریبنده بلکه با سادگی تمام از راه نمایش خود زیبایی به دست آورد. از این‌رو زیبایی آثار هنری نه به خاطر تعهد آن‌ها به ارزش‌ها و مقولات دینی و اخلاقی و سیاسی و ایدءولوژیک بلکه به خاطر انعکاس دقیق‌تر و آشکارتر خود زیبایی است.
وی افزود: حال پرسش این است که هنرمند در وهله نخست چگونه به درک زیبایی ناءل می‌آید؟ آیا زیبایی را می‌توان از راه مشاهده امور پدیداری و دم دستی شناخت یا آنکه برای فهم و درک زیبایی نیازمند معرفتی خاص هستیم؟ افلاطون در دفتر دهم جمهوری درک زیبایی و اظهار و انعکاس آن در قالب یک اثر هنری را مستلزم سه معرفت همزمان دانسته است: اول معرفت به حقیقت آنچه به‌عنوان زیبا به آن می‌اندیشیم. دوم معرفت به نحوه به‌بیان‌درآوردن آن حقیقت فن ساختن. سوم دانش نحوه به کار بردن آن حقیقت اثر هنری هدفی که به خاطر آن اثر مذکور ساخته شده است. هنرمند حقیقی از نظر افلاطون بنا به این سه معرفت و دانش هم می‌داند چه سخن می‌گوید (زبان در معنای عام کلمه شامل تولیدات هنری از نقاشی و شعر و موسیقی گرفته تا خطاطی و نجاری و مجسمه‌سازی و غیره) و هم می‌داند آن حقیقت زیبا را چگونه به زبان بیاورد. و هم می‌داند این اثر هنری را برای چه هدف یا اهدافی در زندگی روزمره به کار گیرد. مورد سوم وجه تمایز آثار هنری کاربردی از آثار هنری نمایشی و موزه‌ای است.
ماحوزی گفت: در مقابل هنرمند غیرحقیقی تنها با تمرکز بر ظواهر و به کمک آرایه‌ها و زینت‌ها همچون آشپزی که غذای نه‌چندان سالم و مفید خود را به کمک ادویه‌ها و روغن بسیار لذیذ و مطبوع می‌سازد اثری غیراصیل عرضه می‌دارد که تنها بعد شهوانی آدمیان را ارضا می‌کند بی‌آنکه آن‌ها را با خیر و نیکی و زیبایی روبه‌رو کند. این هنرمندان غیراصیل همان‌هایی هستند که افلاطون به شوخی و تلویح از شهر آرمانی خود بیرون می‌کند. برای افلاطون چنین هنرمندانی همچون سوفیست‌هایی هستند که چشم خود را بر حقیقت و زیبایی بسته و تنها شبحی از حقایق و واقعیت‌ها به مردم نشان می‌دهند. بازار این دسته از هنرمندان در دوران بحران‌های اجتماعی و فرهنگی داغ می‌شود. اینان در چنین شرایطی بی‌سر و صدا آرایه‌ها و زینت‌ها و ناهنر‌ها را به جای هنر قالب می‌کنند. زمان خار شد جادویی ارجمند/ نهان راستی آشکارا گزیند
بنیاد قلم