پیام مصطفی اوغوردرمان به نشست «کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی»: یاقوت مستعصمی در دوره سلجوقیان آناتولی و ترکان عثمانی ارزش بالایی داشت
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «گزیده‌هایی از هنر خوشنویسی ترکی» نوشته پروفسور مصطفی اوغوردرمان از بزرگترین پژوهشگران هنر خوشنویسی در دوره معاصر است. اصل کتاب به ترکی TÜRK HAT SANATINDAN SEÇMELER نام دارد که در سال ۲۰۱۷ در استانبول منتشر شده و به کوشش مهدی قربانی و ثریا منیری به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات سمیع با همکاری مجمع ذخایر اسلامی در ۶۵۰ صفحه با قطع رحلی و در قالبی نفیس به چاپ رسیده است.
بخش نخست این کتاب هنر خوشنویسی در دوره عثمانی را معرفی کرده و به بیان تاریخچه آن در دوره عثمانی می‌پردازد. در بخش دوم، تعداد ۲۵۰ اثر از آثار خطاطان دوره عثمانی به ترتیب سیر تاریخی همراه شرح حال مختصری از آنان ارائه شده است. در این کتاب، آثار فاخر خوشنویسی با انواع خطوط از یکصد و بیست تن از خطاطان عثمانی به چاپ رسیده است.
این کتاب روز چهارشنبه 30 آذر در حاشیه نشست علمی «کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی» از مجموعه نشست‌های همایش بین‌المللی مخطوطات مشرق زمین در کتابخانه و موزه آستان حضرت عبدالعظیم (ع) رونمایی شد.
پروفسور مصطفی اوغوردرمان به مناسبت رونمایی از کتاب نفیس «گزیده‌هایی از هنر خوشنویسی ترکی» پیامی را به نشست علمی «کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی» ارسال کرده است که متن آن به شرح زیر است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
اجازه دهید سخنانم را با سلام به دوستداران هنر خوشنویسی در ایران آغاز کنم.
اغراق نیست اگر بگویم خوشنویسی مهمترین هنر در اسلام است. زیرا هر ملتی دارای خطی است که زبانی را که صحبت می‌کند، با آن ثبت می‌کند. اما در این میان اولین موردی که با هنر همراه شده، خوشنویسی است که از حروف عربی سرچشمه می‌گیرد. ما معتقدیم که استفاده از عنوان «خوشنویسی اسلامی» به جای «خط عربی» جایز است؛ زیرا این خط که از صدر اسلام در منطقه حجاز به کار رفته، توسط همه مسلمانان در سراسر ممالک اسلامی پذیرفته شده است.
اگرچه نشریات زیادی وجود داشتند که مطالعه علمی و تاریخی خط را تضمین می‌کردند، اما این کار به دلیل محدودیت امکانات چاپ در قرون گذشته و دشواری چاپ نمونه‌های خوشنویسی با مشکلاتی مواجه شد. با این حال، پیشرفت صنعت چاپ در قرن 20 و 21 و این که کیفیت چاپ‌های رنگی به سطحی رسید که قابل رقابت با نسخه‌های اصلی بود، افق‌های گسترده‌ای را در این زمینه گشود.
امروزه ایران و ترکیه در چاپ آثاری که دربردارنده نمونه‌های فراوانی از هنر خوشنویسی است، در جهان پیشتاز هستند. با این حال، هیچ اثر مستقل و جامعی برای بررسی هنر خوشنویسی ترکان در ایران وجود نداشت. مهدی قربانی و ثریا منیری، از علاقمندان خوشنویسی این کشور، ترجمه کتاب «گزیده‌هایی از هنر خوشنویسی ترکی» را که توسط این حقیر در سال 2017 م./ 1396 ش. نوشته و منتشر شده، از ترکی به فارسی ترجمه نموده و اثری پسندیده ارائه کردند.
هنر خوشنویسی با قواعد خاص آن توسط یاقوت المستعصمی در دوره عباسیان تثبیت و تایید گردید. پس از این زمان، سبک یاقوت در خوشنویسی غالب شد. در ایران، نیز در دوره در سلجوقیان آناتولی و در دوره ترکان عثمانی، یاقوت همواره از احترام بالایی برخوردار بود. پس از فتح استانبول توسط ترکان عثمانی در سال 1453 م.، شیخ حمدالله که در آماسیه به دنیا آمد و در استانبول اقامت گزید، با زیبایی‌های حروفی که از خط یاقوت برگزید، نگرش جدیدی در خوشنویسی ایجاد کرد. نمونه های خوشنویسی که پس از حمدالله نوشته شد، به تدریج تکامل یافت و به قرن بیستم رسید.
این کتاب که به زبان فارسی منتشر شده، شامل 265 اثر از 120 خوشنویس بزرگ از ترکان عثمانی است که ویژگی‌های هنری آن‌ها و شرح حال خوشنویسان، به عنوان مکمل در کنار تصاویر آورده شده است. خوانندگان ایرانی ما احتمالا آثار تذهیب‌شده‌ای را _ که من آن‌ها را «همسر خوشنویسی» می‌دانم _ و نیز خطوط و قطعات مزین به کاغذ ابری را با لطف و لذت تماشا خواهند کرد. در پایان بار دیگر به همه سپاس و درود می‌فرستم.»
«همایش بین‌المللی مخطوطات مشرق‌زمین» اردیبهشت سال آینده به کوشش مجمع ذخائر اسلامی در ایران و ترکیه برگزار خواهد شد و مجموعه کتاب‌های مرتبط نیز در روز همایش رونمایی می‌شود.
بنیاد قلم